Hayat Sigortası

Hayat sigortası yaptırırken teklifnamede yer alan sorulara doğru cevap vermek, gerek sigorta ettirenin gerekse sigortalının kendisince bilinen ve sigortacının bilmesi gereken hususları sigortacıya bildirmesi önemli bir yükümlülüktür. Bu yükümlülüğün ihlali halinde sigortacı sözleşmeden cayabilir ya da ek prim almak suretiyle sözleşmeyi yürürlükte tutabilir.

Hayatı üzerine sigorta sözleşmesi yapılan kişiye sigortalı, prim ödeyerek sigortalının hayatını sigortalayan kişiye sigorta ettiren, sigorta sözleşmesine taraf olmamakla birlikte lehine sigorta sözleşmesi yapılan ve rizikonun gerçekleşmesi halinde kural olarak tazminatı talep etme hakkına sahip kişiye de lehtar denilmektedir.

Sigorta ettiren, ölüm veya hayatta kalma ihtimallerine karşı kendisinin veya başkasının hayatını, sigorta ettirebilir. Başkasının hayatı üzerine sigorta yapılabilmesi için, o kişinin hayatının devamında lehtarın menfaatinin bulunması şarttır. Menfaat şartının sözleşmenin yapılmasından sonra ortadan kalkması hâlinde sözleşme o andan itibaren geçersiz hâle gelir; ancak, sigorta ettirene erken ayrılma değeri ödenir.

Hayat grubu sigortalarında gider payı, aracı komisyonu (veya üretim masrafı) ile işletme masrafı kesintileri, tarifelerin özelliklerine göre şirketçe belirlenen oranlarda yapılabilir. Aynı zamanda, sözleşmede belirtilen süre dolmadan sigortadan ayrılma durumunda, erken ayrılma kesintisi uygulanabilmektedir.

Birikim priminin alındığı sigorta ürünleri hariç teknik faiz oranında getiri garantisi verilmesi zorunludur.

Sigorta ettiren, sigortacının kendisine cayma hakkını kullanabileceğini bildirmesinden itibaren on beş gün içinde sözleşmeden cayabilir. Bilgilendirmenin yapıldığı sigortacı tarafından ispatlanır. Bilgilendirme yapılmamışsa cayma hakkı ilk primin ödenmesinden bir ay sonra sona erer. Sigorta ettiren, sigortacının sorumluluğu başlamadan önce, kararlaştırılmış primin yarısını ödeyerek sözleşmeden cayabilir. Sözleşmeden kısmi cayma hâlinde, sigorta ettirenin ödemekle yükümlü olduğu prim, cayılan kısma ilişkin primin yarısıdır.

Hayat sigortalarında ödenen primler sayesinde vergi indirimi sağlanmakta ve ödenen primin gerçek maliyeti düşmektedir. Sigortanın Türkiye’de yerleşik ve merkezi Türkiye’de bulunan bir sigorta şirketi nezdinde akdedilmiş olması halinde sigortalının şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait birikim priminin alındığı hayat sigortalarında ödenen prim tutarının % 50’si; yalnızca ölüm, kaza, hastalık, sakatlık teminatı içeren hayat sigortalarında ise ödenen primin tamamı gelir vergisi matrahından indirilebilmektedir. Gelir vergisi matrahından indirilebilecek tutar:
• Ücretliler için, primin ödendiği ayda elde edilen ücretin %15’i;
• Yıllık beyanname vermekle mükellef olanlar için, beyan ettikleri gelirin %15’i,
• Asgari brüt ücretin yıllık tutarı ile sınırlanmıştır.İşverenlerin çalışanları adına ödediği şahıs sigortası primleri, ticari kazançlarının tespitinde gider olarak indirim konusu yapılabilmektedir. İşverenler tarafından çalışanları adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları ve indirim konusu yapılacak şahıs sigortaları prim ödemelerinin toplam tutarı, ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin %15'ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamaz.

Yıllık hayat sigortası primleri yaşa göre belirlenmektedir. Sigorta şirketine göre meslek ve cinsiyetin de dikkate alındığı prim tabloları bulunmaktadır. Seçilen teminat tutarları da dikkate alınarak prim hesaplanır.

Birikimli hayat sigortalarından ödenen primlerden risk primi, gider payı ve aracı komisyonu (veya üretim masrafı) kesintileri yapıldıktan sonra kalan tutar yatırıma yönlendirilmektedir. Bu yönlendirme, Hayat Grubu Sigortaları Yönetmeliği kapsamında günlük kar payı esasına göre ve sigortalıları korumaya yönelik olarak Yönetmelikte belirlenen menkul kıymet kısıtlamalarına göre yapılmaktadır.

Türk Ticaret Kanunu’nun 1500’üncü maddesinin birinci fıkrasına göre sigorta ettiren, en az bir yıldan beri yürürlükte bulunan ve bir yıllık primi ödenmiş olan sigorta sözleşmelerinde, istediği zaman sözleşmeyi sona erdirerek sigortadan ayrılabilir. Aynı maddenin ikinci fıkrasına göre yaşama ihtimaline karşı yapılan sigortalarda, sigortacıdan ayrılma değerinin istenebilmesi için ise sigortalının sağlıklı olduğunu ispat etmesi gereklidir.Ancak Birikimli Hayat Sigortaları en az 10 yıllık süre için yapılan uzun dönemli sigortalardır. Erken ayrılma durumunda sigortada kalma süresine bağlı olarak birikim tutarı üzerinden kesinti yapılabilmektedir. İlk yıllarda üretim masraflarının yüksek olması nedeniyle de erken ayrılma halinde birikimli kar payı tutarı ödenen primlerden daha düşük kalabilmektedir.

Birikimli hayat sigorta poliçesinde tayin edilen sigortalının ve sigorta ettirenin değişikliği mümkündür.

Sigortacı, en az bir yıldan beri yürürlükte bulunan ve bir yıllık primi ödenmiş olan sigorta sözleşmelerinde, sigorta ettirenin talebi üzerine ve talep anındaki genel kabul görmüş aktüerya kurallarına uygun bir biçimde hesaplanan değer üzerinden sigortalıya ödünç para vermek zorundadır.Borcun faizleri, taraflarca kararlaştırılan vadelerde ödendiği sürece sözleşme yürürlükte kalır. Faizler vadelerinde ödenmeyecek olursa, sigortacı, sigorta ettirene bir ihbar mektubu göndererek borcunu işlemiş faiz ve masraflarıyla üç ay içinde ödemeye davet eder. Borç bu süre içinde ödenmez ise sigortacı re'sen iştira eder ve alacağını işlemiş faiz ve masraflarıyla birlikte tahsil eder. Kalan miktar sigorta ettirene iade olunur.

En az bir yıldan beri yürürlükte bulunan ve bir yıllık primi ödenmiş olan sigorta sözleşmelerinde, sigorta ettiren daha sonra prim ödeme borcunu yerine getirmezse, sigortacı bu sebeple sözleşmeyi feshedemez ve prim isteyemez. Bu hâlde sigorta, prim ödenmesinden muaf sigortaya dönüşür. Prim ödenmesinden muaf sigortada, sigorta bedeli ödenen primle sözleşme uyarınca ödenmesi gereken prim arasındaki orana göre ödenir.

Sigorta ettiren, lehtarı değiştirme hakkından vazgeçtiğini sigorta poliçesine yazdırmakla beraber poliçeyi lehtara teslim ettiği takdirde o kişiyi değiştiremez. Ancak, tereddüt halinde sigorta ettirenin lehtarı değiştirme hakkının saklı tutulduğu kabul edilir.